KARABAŞ TECVİDİ, İDGAM MÜTECANİSEYN

BÂBU İDGÂM-İ MÜTECÂNİSEYN
Soru : İdgâm-i mütecâniseyn ne demektir?
Cevap : İdgâm-i mütecâniseyn, mahreçleri bir, sıfatları (sesleri) ayrı olan iki harfin idgâmı demektir.
Yani çıkış yerleri aynı, sesleri ayrı olan iki harfin şeddeli okunmasına idgâm-i mütecâniseyn denir.
Soru : İdgâm-i mütecâniseyn ne zaman olur?
Cevap : Mahreçleri bir, sıfatları (sedaları) ayrı olan iki harf yan yana geldiği zaman, sakin olan birinci ikinci harfde idgâm edilip şeddeli gibi okunduğu vakit (Tecvîd hükmü) idgâm-i mütecâniseyn olur.
Soru : İdgâm-i mütecâniseyn mahreçleri kaç tanedir?
Cevap : Üç mahreçdir.
Biri Tı, Te, Dal mahrecidir. َ َس ب َت َلئ ط ِن . َ ُت ا ط َح . َّ ُت ف ط َر َقالَ . َ ت و َف ة ِ َ َطائ . َل ق َث ت ا َ اهلل ُ و َ َع د . َ ب َ اع َ م د ُم ت
İkincisi: Zel, Se, Zı mahrecidir. Misal : ِ ذا ؤا ُ َظَلم . َ له َ ث َك ي ِ َذل : ذ ث ظ
Üçüncüsü: Bâ, mim, mahrecidir. َ ك ار َّ َي ن ُ اب َ ي َب م ا َ ن َ ع ) ب م (
Târifi : ِن ي َ ِس ان ُ ُج ت ُ م ُ َغام د ِ ِصَف ة ا : َلَفا َ خت ا َ ا و ج َ خر َ ا م َ د َ ح َّ اات َ م
Üçüncü mahreçde Bânın mime uğraması şarttır.
Mim bâya uğrarsa dudak ihfâsı olur. Ferrattü, ehattü, lein-besatte kelimelerinin idgâmı nakıs idgâmdır.
Bu kelimelerde sakin Tı harfi T harfine uğramıştır.
Tı harfinin zatı gizlenmiş, ama sıfatı olan itbak bâkidir.
Onun için buradaki idgâm, idgâm-i nakıstır. Ve kâlettâifetün, eskaletde avullâh, mâ abedtüm, kad tebeyyene kelimelerinin idgâm’ı, idgâm-i tâmdır. ن ي َ اِرب َ ق َ ت ُ م َغامِ د ِ ا ُ اب َ

KARABAŞ TECVİDİ, İDGAM MİSLEYN

BÂBU İDGÂM-I MİSLEYN
Soru : İdgâm-ı misleyn ne demektir?
Cevap : Sakin olan bir harfi, kendi gibi aynı cinsten olan diğer bir harfe şeddetleyip okumak demektir. Yani, mahrecleri (çıkış yerleri) ve sıfatları aynı olan iki harfin birleştirilmesi ve şeddeli okunmasına (Tecvîd dilinde) idgâm-ı misleyn denir.
Soru : İdgâm-ı misleyn ne zaman olur?
Cevap : Sâkin olan bir harf, yine kendisi gibi bir harfe uğradığı zaman idgâm-ı misleyn olur. ا َ َم ف م ُ ُه ت َ ار َ ِج َ ت ت ِبح َ ر . ضِرب ِن ا َ َك ا ا َ َص ع َ ب . آ وا ُ ر َ َص ن َ ا و و َ و :
Misal Soru : İdgâm-i misleyn, gunneli midir, gunnesiz midir?
Cevap : Nûn-i sâkin ile mim-i sâkin gunneli, diğerleri gunnesizdir.
Soru : Nûn-i sâkin, nûna uğradığı vakit ne olur?
Cevap : Hem idgâm-i misleyn, hem idgâm-i meal-gunne olur. اٍر َ ن ِن م . ن َ م َ و ِّمر ه ن ه هع ه
Misal : ُ Soru : Mim-i sâkin mime uğradığı vakit ne olur?
Cevap : İdgâm-i misleyn meal-gunne olur.
Misal : ة َ د َ ص ؤ ُ م ِهم َلي َ ع . و ٍع ُ ج مِن م ُ ه َ م َ َ طع ا
Soru : İdğâm-i misleyn meal – gunne ne demektir?
Cevap : Genizden gelen sesle berâber sâkin olan bir harfi kendi gibi bir harfe katıp şiddet ile okumak demektir.
Mim-i sâkinnin iki hâli (iki durum) daha vardır:
“Bâ”ya uğrarsa ihfâyı şefevî (dudak ihfâsı) olur. ِبِهم م ُ ه َّ ب َ ن ر َّ ِ ا . ٍ ة َ ار َ ِحج ِب يِهم مِ َر ت
Mim ile “Bâ”nın gayrısına uğrarsa, izhâr-i şefevî olur. يهِ ِ ف ُم ه . ُ ُكم ين دِ ُكم لَ
İzhâr şefevî (dudak ihfasî) mim-i sâkini dudaktan izhâr etmek, açıktan açığa göstermek demektir. Mimin mahreci dudak olduğu için dudaklarını basarak okumakla mim-i sâkini âşikâr etmiş olur.
Soru : İdğâm-i misleynin Arapça tarifini söyler misin?
Cevap : Söylerim. ن َلي ث مِ َغامِ د ِ ا : ا ج َ خر َ ا م َ د َ ح َّ اات َ ِص م َف ة َ و Manası: Mahrecleri ve sıfatları aynı olan harfler demektir.

KARABAŞ TECVİDİ, İDGAM BİLAĞUNNE

BÂBU İDGÂM-I BİLÂ - GUNNE
Soru : İdğâm-ı bilâ - gunne ne demektir?
Cevap : Gunnesiz idgâm demektir. Yani, genizden ses getirmeden şeddeli gibi okumaktır.
Soru : İdgâm-i bilâ-gunne harfleri kaçtır?
Cevap : İdgâm-i bilâ-gunne harfleri ikidir. (Lâm ile râ) harfleridir.
Soru : İdgâm-i bilâ-gunne ne zaman olur?
Cevap : Tenvîn veya nûn-i sâkin, bu iki harfden birine uğrarsa idgâm-i bilâ-gunne olur.
Misal : ِحيم َ ر َغُفور . َ ين قِ َّ ت ُ لم ِ ى ل د ه . ِ ِهم ب َ ر ِن م . ) َلر( ل ر (Mir – Rabbihim. Hüdel – lil-muttekiyn. Gafûrur-rahim) gibi. İdgâm-i bilâ – gunnenin idgâmı, her zaman kâmil (tam) bir idğâm’dır

KARABAŞ TECVİDİ, İDGAM MEĞALĞUNNE

BÂBU İDGAM-İ MEA’L- GUNNE
Soru : İdgâm-i meal - gunne harfleri kaçtır?
Cevap : İdgâm-i meal - gunne harflerı dörttür. .harfleridir ( و ُ ن م َ ي (: ي م ن و
Soru : İdgâm-i meal – gunne ne zaman olur?
Cevap : Tenvîn veya nûn-i sâkin bu dört harfden birine uğrarsa (Tecvîd hükmü) idgâm-i meal – gunne olur. ُ ه َ ر َ ا ي ر َل َخي َ ض . ِهلل ف ا َ ل ِن م . َ م ع َ ي ن َ م َ و :Misal
Soru : İdgâm-i meal – gunne ne demektir?
Cevap : Gunneli idgâm demektir. Yani, sesi genizden getirerek tenvini veya nûn-i sâkini bu dört harfden birine idhal edip (birinci harfi ikinci harfin içine girdirmek) ikinci harfi şeddeli gibi okumaktır.
Soru : Nûn-i sâkin ile vâv yahut yâ bir kelimede bulunurlarsa ne olur?
Cevap : Böyle olduğu zaman (Tecvîd hükmü) izhar olur. ن ا َ ي ن ُ ن ب . ا َ و ن ِ ن ق . ا َ و ِصن . ا َ ي دن ُّ ا : Misalَ ل Soru : İdgâmlar ne kadar uzatılır? Cevap : Bütün idgâmlar, ihfânın hükmü gibi en fazla bir buçuk harf miktarı uzatılabilir. ة

KARABAŞ TECVİDİ, BABU İGLAB

BÂBU İKLÂB
Soru : İklâb ne demektir?
Cevap : Tenvîn veya nûn-i sakinden sonra B harfi bulunduğunda tenvîn veya nûn-i sâkin tamamen Mim harfine dönmesine ve genizden gelen bir sesle ihfâ yapılmasına (gizlenmesine) İklâb denir.
Misal: ِصير َ ب ِميع َ عِد ِ َ س . ب ِن ن م . َّ َذ َ ب ن ُ َلي Semîum- basîyr. Mim-ba’di. Leyüm-bezenme gibi.
Soru : İklâbın bir de Arapça tarifini söyler misin?
Cevap : Söylerim: ُ قََلب ا : َ ّلِ َ و ُ ه ِوي ِن ن َّ ِو الت َ ا ةِ َ ن اكِ َّ و ِن الس ُّ الن ُ َق لب يما مِ ةٍ َّ ن ُ ِبغ ِ اء َ ا لب َ د ِعن ا َ ُؤه خَفا ِ ا َ ا و ِص َخال Soru : İklâb ne vakit olur? Cevap : Tenvîn veya nûn-i sakinden sonra B harfi bulunduğu zaman (Tecvîd hükmü) iklâb olur. Yukarda görülen misaller gibi.
Soru : Gunnenin Arapça tarifini söyler isiniz? Cevap : Söylerim: ُة َّ ن ُ ا . َ لغ َ ع ُ ج ُ خر َ ت ي و َ ص َ َخ ِن ِهي ا ل ي ُشومِ Gunne, genizden çıkarılan (genizden gelen) ses demektir.

KARABAŞ TECVİDİ, BABU İZHAR

BÂBU İZHÂR
Soru : İzhâr ne demektir?
Cevap : İzhâr, iki harfin arasını açmak, ayırmak, iki harfin seslerini birbirine karıştırmadan açık okumak demektir.
Soru : İzhârın Arapça tarifini söyler misiniz?
Cevap : Söylerim. ُ ار َ ظه ا : َ ّلِ َ و ُ ه َف ر َ ا لح َ ن ي َ ا ب د ُ اع َ ب َ اُل ت َ فِص ن ا ّلِ ي ِن Soru : İzhar ne zaman olur? Cevap : Tenvîn veya nûn-i sâkinden sonra şu altı harfden biri bulunduğu zaman (Tecvîd hükmü) izhâr olur: Elif, Ha, Hı, Ayın, Gayın, He. ا ح خ ع غ ه
Soru : İzhar harfi olan bu altı harfi unutmamak için ne lâzımdır?
Cevap : Şu mübârek isimleri ezberlemek lâzımdır. ه هلل ا . ٌّ َي د ل ق . ل ِ َخا َ ح . ع . ٌّ ِي َغن . ا ي ادِ َ ه Soru : İzhâra misal getirebilir misin?
Cevap : Getiririm. َغُفور يم ِ ل َ َ ح . ن َ َم ا ن َ ٍف م . َخو مِن Not: İzhâr yaparken sekte gibi okumaktan son derece dikkat edip çekinmelidir.

KARABAŞ TECVİDİ, BABU İHFA

BÂBU İHFÂ
Soru : İhfâ ne demektir ?
Cevap : İhfâ, nûn sesini genizde gizlemektir. ( Gunneli okumak demektir.)
Soru : İhfânın Arapça târifini söyler misiniz?
Cevap : Söylerim. ُ خَفاء ِد ا : َ ّلِ شِدي َّ ِن الت َ ة ع َ اِري َ َغامِ ع د ا ّلِ َ اِر و َ ظه ا ّلِ َ ن ي َ الَ ة ب َ ة ح ِ َّ ن ُ ا لغ ِ اء َ ق َ ب َ ع َ م İhfâ, İdgâm ile İzhâr arasında bir hal (durum) olup şeddeden uzak (yani şeddeli okumaktan çekinmek ve uzak durmak suretiyle) gunneli (sesi genizden getirmek) okumak demektir. İhfâ harfleri on beş harftir. ت ث ج د ذ ز س ش ص ض ط ظ ف ق ك
Soru : İhfâ ne zaman olur?
Cevap : Tenvin veya nûn-i sakinden sonra ihfâ harflerinden biri bulunursa (tecvîd hükmü) ihfâ olur. ِريم َ ك ٌّ ِي َغ * ن َقِريب ح َت ف َ و * ِهم ِ ََلت َ ص َن َكٍر ع * َذ م :Misalِ ن
Soru : İhfâ harflerini ezberde tutabilmek (hiç unutmamak) için ne yapılabilir?
Cevap : Baş harfleri ihfâ harfi olan şu beyti ezberlemek lâzımdır: ِص ف َذ ، ا ، َ ث ا ، و َن ُ َج َش خ ٍص د ، ، َقد ، ا َ م َ س ، ا َ م َ َر ك َضع ، ا ِم َظال ، ِزد ، ا َ ُق ت ، م ُ د ، ا ب َطال ، ي ِ َ ر َ َت ف
Soru : İhfâ ne kadar uzatılır?
Cevap : İhfâ, iki harfden az, bir harfden fazla, yani, bir buçuk harf uzatılır. Gunneler de aynı ölçüdedir. Soru : İhfây-i şefevî (dudak ihfâsı) nasıl olur?
Cevap : Mîm-i sâkine’den sonra B harfi gelirse, İhfây-i şefevî olur. Buna ihfây-i meâl-gunne de denir. Dudak ihfâsı, Mim harfini dudakta biraz gizlemek (tutmak) ile olur. Yani dudakları basmadan mim harfinin sesi genize verilerek bir parça tutulmakla yapılır. ٍ ة َ ار َ ِحج ِب يِهم مِ َر ت . ِبِهم م ُ ه َّ ب َ ن ر َّ ِ ا :Misal

KARABAŞTECVİDİ, BABU TENVİN - NUNİ SAKİN

BÂBU TENVÎN VE NÛN-İ SÂKİN
Soru : Tenvîn neye denir?
Cevap : Tenvîn, iki üstün, iki esre ve iki ötreye denir. ا ب َ ا ) َد َن ب َ ٍب * ا ( َد َ ا ) َد ِبن َ * ا ( َد َب ا ) َد ُن ب َ * ا ( َد ا * * ب بٍ ب :Misal
Soru : Nûn-ı sâkin ne demektir ?
Cevap : Nûn-ı Sâkin, cezimli (tutarlı), üzerinde cezim işareti bulunan nûn demektir َ ن :
Misal ا َن ع ن َ م َلن م ن ِن ِ ا Kelimelerindeki nûnlar gibi.

KARABAŞ TECVİDİ, BABU MEDDİ LİN

Babü Meddi Lin.
Kaçan harfi linden sonra sebebi med sükun vaki olsa meddi lin olur.
Amma harfi lin neye derler?
“Vav” veya “Ya” sakin olsa ma kabilleri meftuh olsa ona derler.
Misali:Vessayyyf,Aleyyyh, Minhavvvf, Velanevvvm, gibi.
Meddi Linin meddi caizdir, muhtelefun fiih olduğu için.
Ve amma bunun mertebesi oldur ki,Kaçan bunda sebebi med sükun lazım olsa iki vecih caiz olur.
1-Tul,
2-Tevessut
Misali:Haaa Miiim Ayyyn Siiin Gaaaf, Keeef Heee yaa Ayyyn Saaad, kavli şeriflerinde vaki olan “Ayın”Lafzı gibi.
Ve eğer sükunu arız olsa meddi arız gibidir ki, üç, dört veya yedi vecih caiz olur.
Misali:Mukaddem zikrolunan misaller gibi.
Babü Tenvin ve Nunu sakin
Tenvin, iki üstüne iki esireye ve iki ötüreye derler.
Ve amma Nunu sakin cezimli “nun”a derler.
BÂBU MEDD-İ LÎN
Soru : Medd-i lîn ne demektir ?
Cevap : Kolaylık ve yumuşaklıkla çekilen (uzatılan) lisana ağır gelmeden kolayca
çıkan yumuşak med demektir.
Soru : Harf-i lîn (lîn harfi) neye denir, ve kaç tanedir?
Cevap : Harf-i lîn, kendileri sakin ve makablileri meftuh olan vav ile ya harflerine
denir ve ikidir.
Soru : Medd-i lîn ne zaman olur?
Cevap : Bir kelimede harf-i linden biri bulunup ondan sonra gelen sebeb-i med,
sükûn-i lâzım veya sükûn-i ârız olursa, medd-i lîn olur.
Soru : Medd-i lîne misal getirebilir misin?
Cevap : Getiririm:
ĞALEYH - VESSAYF- MİNHAVF GİBİ
Soru : Medd-i lînin hükmü nedir?
Cevap : Medd-i linin (Tecvîd hükmü) câizdir. Zira kırâat imamları arasında
muhtelefün fih’dir. (Bazıları az, bazıları fazla medd ettiler).
Soru : Medd-i lîn ne kadar uzatılır?
Cevap : Medd-i lin harflerinden sonra sükûn-i lâzım olursa iki vecih câiz olur. Tûl
(dört elif uzatmak).
* حم عسق كهيمص hamin ğayn sin gaf -kafhayağaynsad daki ğayn lafızları
Kavl-i şeriflerinde bulunan ayın lâfızları gibi. Bu ayınlar daima medd-i lîn olurlar.
Çünkü bunların sükûnları sükûn-i lâzımdır.
Medd-i lîn harflerinden sonra gelen sükûn-i ârız ise, o zaman medd-i ârızın (Tecvîd)
hükümleri gibidir. Yani, bir veya iki veyahut dört elif miktarı uzatmak câiz olduğu gibi
kelimelerde durulmaz geçilirse, son harf harekesine göre okunur. Medd-i lîn, Medd-i lîn
olmaktan çıkar. Yukarıdaki aleyhi, va’s-sayfi misallerinde bu görülmektedir.
Soru : Medd-i lînde her zaman revm ve işmâm câiz midir?
Cevap : Hayır, câiz değildir. Kelimenin sonundaki ٍد
GUDBUCEDİN
harflerinden birisi ise câiz değildir.
ِMİSAL : BİLĞEYBİ GİBİ
Kelimesi ve benzerleri gibi

KARABAŞ TECVİDİ, BABU MEDDİ ARIZ

BÂBU MEDD-İ ÂRIZ
Soru : Medd-i ârız ne demektir ?
Cevap : Durak meddi, yani, uzatma sebebi olan sükûn-i ârızın sonradan olması, kelimede durak sebebiyle sonradan çekmenin meydana gelmesi demektir. Eğer duraktaki kelimede durulmazsa medd-i ârız olmaz. O zaman son harf kendi harekesine göre okunur. Bu kelimedeki Tecvîd hükmü ise medd-i tabiî olur.
Soru : Medd-i ârız ne zaman olur ?
Cevap : Bir kelimede harf-i medden biri bulunup ondan sonra gelen sebeb-i med, sükûn-i ârız olursa, medd-i ârız olur. و ن ُ َلم ع َ و َن ي ) ُ َلم ع َ * ي ( ين ِ الد مِ و َ ي ) ي ِن ِ الد مِ و َ * ي ( ين عِ َ ت َس ن ) ُ ين عِ َ ت َس ن (
Soru : Medd-i ârız ne kadar çekilir ?
Cevap : Medd-i ârız, en az bir veya iki elif, en çok dört elif miktarı uzatılır.
Soru : Medd-i ârızın tecvîd hükmü nedir ?
Cevap : Medd-i ârızın tecvîd hükmü câizdir.
Soru : Medd-i ârızda başka tecvid hükümleri var mıdır?
Cevap : Vardır: Medd-i ârız olan kelimenin son harf’i üstünlü ise üç vecih (üç uzatma şekli) câizdir:
Tûl (uzun), tevassut (orta), kasr (kısa). Tûl, dört elif miktarı, tevassut iki elif miktarı, kasr, bir elif miktarı çekmek demektir.
Medd-i ârız olan kelimenin son harfi esireli ise, dört vecih câizdir: Tûl, tevâssut, kasr ve revm.
Üzerinde durulan kelimenin son harf’i ötüreli ise, yedi vecih câiz olur:
Tûl, tevassut, kasr, tûl ile işmâm, bir de revm.
Soru : Revm ne demektir ?
Cevap : Harf’in harekesini gizli sesle göstermek demektir.
Soru : Revmin Arapça tarifini söyler misin?
Cevap : Söylerim. ُ م و َّ ا : َلر ٍ ٍت َخفِي و َ ِبص َةِ ك َ ر َ ا لح ُ َطَلب Soru : İşmâm ne deme? Cevap : Sükûnden (sesi kestikten) sonra dudakların yumulması demektir. Soru : İşmâmın Arapça târifini söyler’misin ? Cevap : Söylerim. ُ ام َ شم ُكو ِن

KARABAŞ TECVİDİ, BABU MEDDİ LAZIM

BÂBU MEDD-İ LÂZIM
Soru : Medd-i lâzım, ne demektir?
Cevap : Mutlaka uzatılması gerekli olan medd demektir.
Soru : Medd-i lâzım, ne zaman olur?
Cevap : Harf-i medden biri bulunup harf-i medden sonra sebeb-i med, sükûn-i lâzım (cezim veya şeddeli harf) bir kelimede bulunduğu zaman, medd-i lâzım olur.
Misal: َ ين ِ ضال َّ َّل ال َ قُة َّ و * ا َ َ لح * ي ا ِ ون ُ ر ُ ام َ ت
Soru : Sükûn-i lâzım, ne demektir?
Cevap : Sükûn-i lâzım, durulduğunda da geçildiğinde de sabit olan sükûndur. Yani, vakfen (durulunca) ve vaslen (geçilince) sabit olan, durumunu muhâfaza eden sükûn (cezim ve şeddeli harf) demektir.
Soru : Medd-i lâzım, kaç türlüdür?
Cevap : Medd-i lâzım, kelime ve harf olmak üzere ikiye ayrılıp cezim ve şeddeli olmak üzere de iki bölüme ayrıldığından dört çeşit medd-i lâzım vardır.
. Kelime-i müsakkale (şeddeli kelime): َّ ُ
ة اق َ َ لح َ * ا ين ِ ضال َّ َّلال َ و 2. Kelime-i mühaffefe (cezimli kelime): َن آ ل
3. Harf-i müsakkale (şeddeli harf) * المص ) ي ِ الم ) ي َّلم ( * طسم ) ي ِ َّلم ( ِ ِسين ) Elif lâm mîmin (lâmı), Elif lâm mîm sâdın (lâmı) ve tâ sîn mîmin (sini) gibi.
4. Harf-i mühaffefe (cezimli harf) : ِم الم ) ي ي ِ * م ( المص ) َ ِمي و ي م ي ِ ادِ َ ِمي( مي ِ * حم ) مي( * الر )َّلِ ص ( Elif lâm mîmin (mîmi) ve Elif lâm mîm sâdın (mîmi ve sâdı) ve Elif lâm rânın (lâmı) ve Hâ mîmin (mîmi) gibi.
Soru : Kelime-i müsakkale ne demektir?
Cevap : Kelime-i müsakkale, ağır kelime demektir.
Soru : Kelime-i mühaffefe ne demektir?
Cevap : Hafif kelime demektir. Harf-i müsakkale ile Harf-i mühaffefe de böyledir.
Soru : Bunlara neden bu isimler verilmiştir ?
Cevap : Şeddeliler, cezimlilere nisbetle okunuşta daha ağır olduklarından onlara Müsakkal, cezimliler de şeddelilere nisbetle okumada daha hafif olduğundan onlara da Muhaffef ismi verilmiştir.
Soru : Medd-i lâzım ne kadar uzatılır?
Cevap : Medd-i lâzımı dört elif miktarı uzatmak vaciptir. Çünkü bütün kurrâ (kırâat imamları = Kur’ân okuma ilmiyle uğraşan alimler) bunda görüş birliğindedir. Aralarında ittifak etmişlerdir.